ڕووخساری مەڕداری و ئایینەکانی دەوروبەری گۆلی ورمێ لەسەر فەلاتی ئێران؟

نووسین و لێکۆڵینەوە: مامۆستا ئەبدوڵقادر پیران

لە کۆتایی مێژوودا مرۆڤ ڕێگایەک بۆ ئاسمان دەدۆزێتەوە، بەدوای چیدا دەگەڕێت؟ ئایا دەزانیت لە کوێی کات و شوێندایت؟ بە بۆچوونی ئێمە مرۆڤ دەبێ بێتە سەر حسابی خۆی وباشترە لەوەی ھەنگاو بنێتە ناو موڵک و ماڵی ئەم و ئەوەوە و تاڵانی بکات، و دەمانەوێت ھەمووان لەگەڵمان بن تا بتوانین بگەڕێینەوە بۆ ڕابردووی دوور، کە پێویستە بۆ ئەوەی بزانین چۆن ئێمە گەیشتوینەتە ئەم ئاستە لەسەر ئەم زەوییە.
بەداخەوە دونیای زانست ھەر لە یەکەم ڕۆژەوە بەدوای ئەکسیرە گەورەکەدا دەگەڕا و ئێستاش بەردەوامە لە فڕین بۆ ناو فەزای بێکۆتایی، سەرلێشێواو و سەرسوڕمانە لە دۆزینەوەی ئەو خۆشەویستەی کە دەیدۆزێتەوە، لە کاتێکدا بازنەی ژیان لە دەوروبەری گۆلی ورمێ ھەر ماوەتەوە نادیارە،لە کاتێکدا کە وەک خۆیەتی.لە ئاسمانەکاندا بەدوایدا دەگەڕێت.
بەڵێ، سیستەمی مەڕداری و کۆبوونەوەی مرۆڤ لە دەوری ئەم بەھارە شینە بانگھێشتی ھەموو عەقڵی بیرکەرەوە دەکات بۆ کەناری خۆشەویستی، بۆ بینینی ڕووخساری ئەو ھاوڕێ نەبینراوە کە خودایە، و بۆ ئەوەی تێڕوانینێکی کورتی گشتی ھەبێت بۆ ئەم وڵاتە، کە لەسەر فەلاتە لە ئێران، کە شاھنامەکان بە لوتکەی قاف دەیناسن.وە سیمۆرگەکانی لەسەر ئەو ھێلانەیەی تاکوداکی زال لە جینی قەوقازی بەخێو کرد، پاشان منداڵەکانی بەناوی ئاریانەوە بەسەر فراوانی فەلاتەکەدا لەگەڵ مەڕەکانیاندا بڵاوکردەوە بۆ تازەیی لەوەڕگاکان.
بەڵام با بە وردی سەیری ئەم شوێنە بکەین ئەمڕۆ، وێران و تەپۆڵکەی زەوی کە کەشتی نوحی تێدا دۆزراوەتەوە، ھیچ نابینیت، دەریاچە وشکەکە و باخەکانی سێوەکانی دەوروبەری زۆرن، ھەمان سێو بەجێماوە بۆ ئەو ھۆکارەی کە مرۆڤ بوو لە بەھەشت دەرکراون، و ڕەنگە ھەمان ئەو کەسە بێت، کێ دەزانێت. لەم لێکۆڵینەوەیەدا، کە ئەم ناوەندە لێکۆڵینەوەیە لەم وڵاتەدا ئەنجامی دەدات، دەکرێت ئیشارەتێک بەدەست بھێنرێت و بەدواداچوونیان بۆ بکرێت بۆ ئەوەی بگاتە سەرچاوەی خۆشەویستەکە بە مەبەستی تێگەیشتن لە ڕاستییەکان.
ئێمە زۆرمان لەسەر سەرھەڵدانی ژیان لە دەوروبەری ئەم بەھارە شینەدا نووسیوە و ھەر جارێک ئاماژەمان پێدەدەین پێناسەیەکی تەواوتر و گشتگیرتر بۆ سەرھەڵدانەکە لە نووسینەکاندا ببینیت، کە شوێنێکە بۆ تێڕامان و بیرکردنەوە لە تێگەیشتن لە ڕاستیەکانی پرۆسەی ژیان،و ئەمڕۆ ئێمە ئەم ناوچەیەمان دەوێت لە خاکی فەلات لەگەڵ کتێبە پیرۆزەکاندا ھاوتا بکەین،چونکە بزن و مەڕ و باخی ترێی تێدا دەبینرێت، کە لە قورئانی پیرۆزدا لە بابەتی جۆراوجۆر و ئایەتی جۆراوجۆردا باسکراون کە مێشک بێھیوا و بایکۆت بکەن.
ئێمە لێرەدا بەھەمان شەرعییەتی قورئانی ئاوی خوێ و شیرین قسە دەکەین،بۆئەوەی بابەتەکە زیاتر دروست و لۆژیکی بێت بۆ ئەوەی ھەمووان سوودی لێ ببینن،ئەگەر مێدیتەیشنت لەسەر ئایەتەکان کردبێت، باس لە دوو ڕۆژھەڵات و دوو ڕۆژئاوا دەکات، ڕاستە جەمسەری باکوور بەھارە،لە باشوور زستانە و بە پێچەوانەشەوە.وەک چۆن بۆ ئێمە و لەو نیشانانەی لەسەر زەوی دامەزراون،جەمسەری باکوور،سەردەمانێک، پێش ئەوەی ئاوی بەسەردا ببارێت و سەرەتای ژیانی ڕووەک، ڕووبەرێکی تەخت بووە نزیک لە ھێڵی ئیستوایی، کە بەھۆیەوە جیا بووەتەوە بارانبارینی بەردەوام و دزەکردنی ئاو لە چینەکانی خاکدا.ئەوان جەمسەری باکووریان دروستکرد کە باسێکی وردە لەسەر جوڵەی کیشوەرەکان لە بەشی جوگرافیادا.
بەھۆی بوونی کانگەکانی خەڵوز لە ھەموو جیھاندا، تێدەگەین کە ڕووی زەوی دارستانێکە، کە بەھۆی ھاتنە ناوەوەی ئاوەوە درزی لێدێت، وەک گوڵێک، پلێتەکانی خوارەوە بەرزبوونەتەوە و ڕۆڵیان لە سیستەمی ژیاندا ھەبووە،کە شێوەی زەوی بە باشی ڕوون دەکاتەوە،چین یان چینی یەکەم بە کاربۆناتەکان،چینی دووەم بە فۆسفاتەکان، چینی سێیەم بە نیتراتەکان، چینی چوارەم بە سۆلفاتەکان،ھەموو ئەم چینانە لە نیوە گۆی زەوی باکووردا دەبینرێن، وئاوی ناویان بۆ خواردنەوەیە،و ئەم ئاوە پێی دەوترێت ئاوی شیرین و ئەم چینانە لە دەوری زەریای بەستووی جەمسەری باکوورە، ئاو ژیان دەپارێزێت، بەڵام ئاوی سوێر لە جەمسەری باشووردا دەبینرێت، ئەمەش ئاماژەیە بۆ بوونی خوێی سەر مێز و کلۆر غاز، کە لە وتاری داھاتوودا درێژە بە باسەکە دەدەین..

سەنتەری توێژینەوەی زانستی ژنێتێکی و ژینگە ناسی بنکەی ژین« کێلەشین٢» ئۆستراڵیا